Cedel ilmi

Yani Allah hakkında çeşitli bâtıl inançlara zahip olan belli başlı dinî gruplarla yani müşrikler, Yahudiler, Hıristiyanlar ve münafıklarla olan mücadeleleri ihtiva eder. Kur'ân bazen bâtıl inanca değinir ve bozukluğunu bildirmekle yetinir. Bazen da kafirlerin ve müşriklerin, bâtıl grupların içine düştükleri şüpheleri nakledip onlara karşı cevaplar verir, şüphelerini delillerle çürütür. Tevhid, şirk, dini tahrif meselelerine girer, risaleti ve haşri inkâr edenlerin iddialarına cevaplar verir. Yahudilerin Tevrat'ı tahrif ettiklerini, bazı âyetleri gizlediklerini, onda olmayan şeyleri ilâve ettiklerini, dinî hükümleri infaz etmekte kusurlarını, Hz. Musa (aleyhisselâm) başta olarak peygamberlerine isyanlarını, milliyetlerinde taassup gösterdiklerini, Hz. Muhammed'in (sallalahu aleyhi ve sellem) risaletini inkârlarını, Allah'a karşı nankörlüklerini, cimrilik, hırs, riya gibi bir çok düşük ahlâklarını ortaya koyup onları ıslah-ı nefs etmeye teşvik eder.

Hıristiyanların, Hz. İsa'nın (aleyhisselâm) tabiatı hakkındaki ihtilâfları, bu konudaki sapmaları, Rab, Baba, Oğul, tecelli, ittihad, Allah'ın evlâtları gibi bazı tabirleri yanlış kullanmaları, ruhbanlık, ruhbanları kutsallaştırma, İncil'i yanlış yorumlamaları, Hz. Muhammed'in (sallalahu aleyhi ve sellem) geleceğine dair müjdeleri inkâr etmeleri gibi konulara değinilir.

Münafıklığın itikadî ve amelî çeşitlerine işaret eder, münafıkların vasıflarını bildiren âyetlerden, Müslümanların her dönemde istifade etmeleri gerektiğine dikkat çekmeler, münafıkların iman ile küfür arasındaki bocalamaları, aslında kendi kendilerini aldatmaları, riya ederek zahiren güzel sözler söylemeleri, görevden kaçmaya çalışmaları, riya, gösteriş ve kendini beğenmişlikleri, menfaatlerine aşırı düşkünlükleri, korkaklıkları ve döneklikleri, sözlerinde durmayışları, mü'minler arasında bozgunculuk yapıp fitne ve tefrika çıkarmaya çalışmaları, âhirette onları bekleyen büyük ziyanı anlatır.

III- Allah Teâlâ'yı ve O'nun nimetlerini tanıtan kısım

Allah'ın isim ve sıfatlarını, fiillerini, bu cümleden olarak O'nun varlığını, birliğini, kudretini, ilmini, iradesini, takdirini, hakimiyetini beşeriyetin genel seviyesine hitap edecek bir sadelikle anlatma, göklerin ve yerin yaratılışında Allah Teâlâ'nın ilim, kudret ve rahmetine dair deliller, onların ihtiva ettiği mu'cizevî eserler, Allah'ın emirlerini icra etmede çalıştırdığı melekler, ilâhi iradeye isyan eden ve insanı saptırmayı başlıca iş edinen İblis ve onun tabileri olan cinler, Allah'ın insanlığa vahyettiği talimatları ihtiva eden Kur'ân ile daha önce vahyedilmiş olan kutsal kitaplar, Kur'ân'ın sıfatları, işlevleri. ilâhi vahye mazhar olan ve Allah'ın dinini insanlara tebliğ eden peygamberlerin gönderilmelerine dair âyetler.

IV- Allah'ın insanlık tarihine müdahaleleri

Kur'ân'ın nüzûl çağındaki Arapların tafsilâtlı bilmeseler de ismen bilip az çok haberdar oldukları Hûd, Salih ve Şuayb, İbrahim, İsmail (aleyhimüsselâm) gibi peygamberler ile ancak isimlerini duydukları Âdem, Nuh, İdris, Lût, İshak, Ya'kub, Eyyub, Yunus, Lukman, Zülkarneyn, Musa, Harun, Davud, İlyas, Elyasa', Zülkifl, Süleyman, Zekeriyya, Yahya, Meryem, İsa (aleyhimüsselâm). Allah'ın mü'minlere olan nimetleri ve yardımları ile isyankârlara verdiği cezalar, Firavun, İsrailoğullarının dinî ve ahlakî tutumları, Ashab-ı Kehf, Ashab-ı Uhdûd, Âl-i İmran ,Ye'cüc ve Me'cüc, Ashab-ı fil, Rumlar vs.

Hz. Muhammed'in (sallalahu aleyhi ve sellem) risaletinin mahiyeti, Allah'ın onun risaletini te'yid etmesi, onun şahsiyeti, bazı hususiyetleri, Mekke'de dini tebliğ gayretleri, İsra ve Mi'racı, hicreti, Medine dönemindeki tebliğ ve cihad faaliyetleri (Bedir, Uhud, Ahzab, Huneyn, Tebûk gazveleri), Mekke'yi fethetmesi ve dinin kemale ermesi.